Τρίτη 30 Μαρτίου 2010

Ενα τραπέζι... όλο υγεία!

Οι άγιες ημέρες του Πάσχα αποτελούν συνήθως μια καλή αφορμή για ξεκούραση, χαλάρωση, απόδραση από την καθημερινότητα (που για κάποιους από εμάς σημαίνει ταξίδι εκτός πόλης) και φυσικά συνάντηση με φίλους, συγγενείς και αγαπημένα πρόσωπα. Οπως λοιπόν συμβαίνει σε κάθε ευκαιρία γιορτής, το φαγητό αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο. Πόσω μάλλον όταν έχει προηγηθεί νηστεία 5-48 ημερών.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως τα ασθενοφόρα δουλεύουν... διπλοβάρδια από το βράδυ της Ανάστασης μέχρι και τη Δευτέρα του Πάσχα. Η υπερβολική κατανάλωση φαγητού (πλούσιου σε θερμίδες, λιπαρά και αλάτι) και οινοπνεύματος επιδεινώνει χρόνια καρδιαγγειακά και πεπτικά νοσήματα, ενώ απορρυθμίζει τον σακχαρώδη διαβήτη. Τόσο κατά την περίοδο της νηστείας όσο και κατά τις ημέρες που ακολουθούν την Ανάσταση, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να επιδείξουν οι ασθενείς με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό, χρόνια φαρμακευτική αγωγή και όσοι ακολουθούν ειδική διατροφή.

Προστατέψτε το στομάχι

Το παραδοσιακό γεύμα του Πάσχα μπορεί να είναι δύσκολο για το πεπτικό μας σύστημα. Μη λησμονείτε ότι το βαρύ/λιπαρό γεύμα της Κυριακής του Πάσχα έπεται μιας μεγάλης (ή μικρής, ανάλογα) αποχής από ζωικά τρόφιμα ή/και λάδι. Θα πρέπει να φροντίσουμε λοιπόν το πεπτικό μας σύστημα εκείνη την ημέρα ώστε να μη... βογκήξει.

Κατ' αρχάς, αποβάλετε κατά το δυνατόν περισσότερο το άγχος σας. Κάντε περίπατο ή τζόγκινγκ (στην εξοχή) για να... καθαρίσετε το μυαλό.

Εάν φιλοξενείτε φίλους, δεχθείτε τη βοήθειά τους, δεν χρειάζεται να γίνετε... χίλια κομμάτια. Οτιδήποτε μπορεί να αναβληθεί για την επόμενη εβδομάδα θα πρέπει όντως να το αναβάλετε.

Κοιμηθείτε και ξεκουραστείτε αρκετά. Πάνω από όλα, το Πάσχα θα πρέπει να είναι μια ευκαιρία χαλάρωσης και γιορτής για όλους.

Καταναλώστε μικρά, συχνά και υγιεινά γεύματα. Η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη οδηγούν συχνά σε αναζήτηση μεγαλύτερων μερίδων, οπότε αυξάνονται οι πιθανότητες ανθυγιεινών επιλογών κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Μασήστε διεξοδικά την τροφή σας. Η γρήγορη κατανάλωση του φαγητού συνοδεύεται από κατάποση ποσοτήτων αέρα (αεροφαγία), που επιτείνει το αίσθημα δυσφορίας από το στομάχι.

Σε γενικές γραμμές, αποφύγετε λιπαρά, κρεμώδη ή τηγανητά τρόφιμα, καθώς μπορεί να εκδηλωθούν δυσάρεστα συμπτώματα από το πεπτικό.

Να είστε προσεκτικοί όσον αφορά την επιλογή σας σε ποτό, καθώς το αλκοόλ όπως και η καφεΐνη μπορεί να είναι εξίσου ερεθιστικά για το πεπτικό.

Αγοράστε υπεύθυνα

Ενα υγιεινό τραπέζι συνεπάγεται αυτόματα και ασφαλές για την υγεία μας φαγητό. Για τον λόγο αυτό παρατίθενται οι κυριότερες οδηγίες διασφάλισης ποιότητας για τα τρόφιμα, που συνήθως κατέχουν περίοπτη θέση στο πασχαλινό μας τραπέζι, σύμφωνα με τις επιταγές του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ).

Ο ΕΦΕΤ συνιστά λοιπόν να είμαστε προσεκτικοί αναφορικά με τις ενδείξεις των τυποποιημένων προϊόντων -όπως αυτές δίδονται από τον παρασκευαστή τους- και τις οποιεσδήποτε αλλαγές στα συνήθη χαρακτηριστικά των τροφίμων. Συστήνεται η αγορά τροφίμων μόνο από επίσημα και ελεγχόμενα σημεία της αγοράς. Οι αγορές τροφίμων από πλανόδιους περιστασιακούς πωλητές ή από ανώνυμα σημεία πώλησης θα πρέπει να αποφεύγονται, διότι αποτελούν πηγή διάθεσης μη ελεγχόμενων τροφίμων, που μπορεί να παραπλανήσουν τον καταναλωτή και να προκαλέσουν μικρά ή μεγάλα προβλήματα στην υγεία του.

Τα κατεψυγμένα πρέπει να συντηρούνται στα σημεία πώλησης σε ψυγείο-καταψύκτη με θερμοκρασία -180C και να υπάρχουν όλα τα στοιχεία του παρασκευαστή στη συσκευασία: κωδικός και αριθμός έγκρισης της Ε.Ε., οι ιδιαίτερες συνθήκες συντήρησης και χρήσης και η ημερομηνία κατάψυξης και λήξης.

Αμνοερίφια και βοοειδή

Σε όλα τα κρέατα/σφάγια πρέπει να υπάρχουν σφραγίδες που να υποδηλώνουν τη χώρα γέννησης κάθε ζώου. Αναλυτικότερα, από τις 31-3-03 σχετικά με τη σφράγιση των κρεάτων ισχύουν τα εξής:

Για τα ζώα που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και εσφάγησαν σε ελληνικό σφαγείο, όλες οι σφραγίδες είναι χρώματος τιρκουάζ, φέρουν σφραγίδα με τη λέξη «Ελλάς», καθώς και μια στρογγυλή σφραγίδα που υποδηλώνει τον κτηνιατρικό έλεγχο.

Για τα ζώα που γεννήθηκαν σε τρίτη χώρα (εκτός Ελλάδας και Ε.Ε.) και εσφάγησαν σε ελληνικό σφαγείο, όλες οι σφραγίδες είναι χρώματος τιρκουάζ και θα πρέπει να υπάρχει μια επιπλέον σφραγίδα χρώματος καστανού με το όνομα της χώρας γέννησης.

Για τα ζώα που γεννήθηκαν στην Ε.Ε. και εσφάγησαν σε ελληνικό σφαγείο, όλες οι σφραγίδες είναι χρώματος τιρκουάζ και θα πρέπει να υπάρχει μια επιπλέον σφραγίδα ίδιου χρώματος με το όνομα της χώρας γέννησης.

Τα παραπάνω δεν ισχύουν για κρέατα που έχουν σφραγιστεί στη χώρα προέλευσής τους.

Για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας από την κατανάλωση σφαγίων συστήνεται να δίδεται προσοχή στην υγιεινή του καταστήματος. Το νωπό κρέας δεν πρέπει να είναι εκτεθειμένο στα τσιγκέλια. Το αρνάκι γάλακτος πρέπει να έχει ροζ κρέας, τα κόκαλά του να είναι λεπτά και το λίπος του άσπρο. Το φρέσκο αρνί έχει μυρωδιά ευχάριστη (όχι οσμή αμμωνίας) και η σάρκα του πρέπει να είναι σφιχτή και ελαφρώς υγρή. Το χρώμα του πρέπει να είναι «ζωηρό». Οταν έχει θαμπό χρώμα και σκληρό κρέας με εκχυμώσεις, πιθανόν το ζώο να είναι άρρωστο. Αντίθετα, το κατσικάκι έχει πιο σκούρο και σφικτό κρέας από το αρνί και λιγότερο λίπος. Τέλος, τα έντερα πρέπει να είναι πλυμένα και καθαρισμένα χωρίς δυσάρεστες οσμές, ενώ το συκώτι, τα νεφρά και τα μυαλά πρέπει να τρώγονται φρέσκα (1-2 ημερών).

Εντόσθια

Υπό τον φόβο της «σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας», σε αιγοπρόβατα ηλικίας μικρότερης των 12 μηνών, απαγορεύεται προληπτικά μόνο ο σπλήνας, ο οποίος θα πρέπει να αφαιρείται στο σφαγείο και να μην περιέχεται στη «συκωταριά», που διατίθεται προς πώληση στον καταναλωτή. Στα ζώα αυτά επιτρέπονται, επομένως, όλα τα υπόλοιπα τμήματά τους συμπεριλαμβανομένων των σπλάχνων (έντερα, πνεύμονας κ.λπ.), όπως και το κεφάλι. Ανάλογη απαγόρευση αφορά και τα βοοειδή, όπου σε ζώα ηλικίας μικρότερης των 12 μηνών απαγορεύονται μόνο τα έντερα, ενώ σε βοοειδή μεγαλύτερα του ενός έτους απαγορεύονται, εκτός από τα έντερα και το κεφάλι, η σπονδυλική στήλη και ο νωτιαίος μυελός.

Σε κάθε περίπτωση οι καταναλωτές πρέπει να αναζητούν τις σφραγίδες κτηνιατρικού ελέγχου και προέλευσης για τα αμνοερίφια, όπως και την «ταυτότητα» προέλευσης και σφαγής για τα μοσχάρια. Στις συσκευασμένες συκωταριές θα πρέπει ο καταναλωτής να αναζητεί τη σφραγίδα καταλληλότητας, όπου αναφέρεται η προέλευσή τους από εγκεκριμένη εγκατάσταση. Το ίδιο ισχύει και για συσκευασμένα κεφαλάκια.

Γλυκά

Αναφορικά με τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα είδη ζαχαροπλαστικής, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνετε στις σωστές θερμοκρασίες συντήρησης λόγω του ευαλοίωτου χαρακτήρα τους.

Ζητείται ψυχραιμία

Δεν είναι όμως απαραίτητο να αυξηθεί το βάρος μας τις άγιες ετούτες μέρες. Με λίγη σύνεση και προπάντων ψυχραιμία η διατήρησή του μπορεί να γίνει σχετικά εύκολη. Σίγουρα, πάντως, απαιτείται ένας στοιχειώδης προγραμματισμός: ένα καλό πρωινό, 1-2 σνακ και οπωσδήποτε δείπνο (θεωρώντας το μεσημεριανό δεδομένο).

Σε καμία περίπτωση δεν αφήνουμε το στομάχι αδειανό για μεγάλο διάστημα, γιατί μετά δεν θα μπορέσει να μας σταματήσει κανείς από την υπερβολική κατανάλωση φαγητού ή/και γλυκών. Με άλλα λόγια, δεν «κρατάμε τις θερμίδες» μας για το μεσημέρι ή το βράδυ: δεν θα έχουμε την ψυχραιμία να κάνουμε τις κατάλληλες διατροφικές επιλογές. Επιπλέον, μια βόλτα ή λίγο τζόγκινγκ (στην εξοχή) θα βοηθήσει να παραμείνουμε δραστήριοι και ακμαίοι.

Το πιρούνι και η ζυγαριά

Πέραν των όποιων θεμάτων υγείας, το Πάσχα είναι μια (ακόμα) καλή ευκαιρία να προσθέσουμε λίγα επιπλέον κιλά... στη συλλογή μας. Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα έχουμε φάει τόσο πολύ που η ζυγαριά το καλύτερο που μπορεί να κάνει, είναι να μας... στεναχωρήσει.

Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι ανάλογα εορταστικά γεύματα ξεπερνούν σε ενεργειακή αξία τις 4.500 θερμίδες κατά μέσο όρο. Αν συνυπολογίσουμε ότι ως λαός είμαστε λίγο της... υπερβολής στο φαγητό, καταλαβαίνετε ότι το προαναφερθέν νούμερο είναι απλά ένα μικρό φράγμα, που με χαρακτηριστική ευκολία σπάμε.

Τα μυστικά των αβγών

Η καταλληλότητα των αβγών συνδέεται με ορισμένα μορφολογικά χαρακτηριστικά (όπως η έλλειψη αίματος ή ακαθαρσιών ή ραγίσματος στο τσόφλι) αλλά και από τον έλεγχο της ημερομηνίας λήξης και των σωστών ενδείξεων στις συσκευασίες τους: κατηγορία ποιότητας (Α, Β, Γ), βάρος, ημερομηνία συσκευασίας ή ωοσκόπησης. Η διάθεση αβγών εκτός συσκευασίας («χύμα») επιτρέπεται με την προϋπόθεση ότι στα παραστατικά πώλησης αναγράφονται η ημερομηνία και η ένδειξη της ωοσκόπησης. Επιτρέπεται, επίσης, η διάθεση έτοιμων βαμμένων αβγών, στη συσκευασία των οποίων θα πρέπει να αναγράφονται επίσης οι ημερομηνίες ανάλωσης και ωοσκόπησης. Σήμερα χρησιμοποιούνται μόνο εγκεκριμένες και ασφαλείς βαφές, που καθορίζονται από αντίστοιχη διάταξη του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών. Να θυμάστε ότι δεν πρέπει να πλένουμε τα αβγά όταν πρόκειται να διατηρηθούν στο ψυγείο, γιατί έτσι αφαιρείται το εξωτερικό υμενίδιό τους και επιταχύνεται η αλλοίωσή τους. Ενα βρασμένο αβγό είναι φρέσκο όταν δεν κουνιέται ο κρόκος, δεν αποχωρίζεται εύκολα από το κέλυφός του, είναι λευκό και ο κρόκος κατέχει στο αβγό κεντρική θέση. Επίσης, το φρέσκο αβγό πατώνει στο νερό, ενώ το μπαγιάτικο βγαίνει στην επιφάνεια.

Ανάσταση

Στον δρόμο της επιστροφής από την αναστάσιμη λειτουργία είναι απαραίτητο να μη θεωρήσετε ότι η μαγειρίτσα είναι μια απλή «σουπίτσα». Μπορεί μεν να προετοιμάζει το βλεννογόνο του πεπτικού μας για την «ομοβροντία» ζωικής πρωτεΐνης (σ.σ. κρέας, τυρί κ.ά.) που θα ακολουθήσει, αλλά έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε χοληστερόλη (από εντόσθια, συκώτι, λάδι) και μας δίνει περίπου 600 θερμίδες ανά πιάτο! Θα ήταν φρόνιμο να συνοδέψουμε το φαγητό μας με σαλάτα ώστε να αποφύγουμε τις υπερβολές.

Καλημέρα

Το πρωί της επομένης ξεκινήστε με γάλα και δημητριακά ή 1 φέτα τσουρέκι (δίνει περίπου 80 θερμίδες και είναι πολύ καλύτερο από τα παραδοσιακά κουλούρια και βουτήματα). Το καλό πρωινό είναι ό,τι χρειάζεστε για να αντιμετωπίσετε με μεγαλύτερη ψυχραιμία τους εορταστικούς πειρασμούς.

Προετοιμασία

Προτιμήστε κατσίκι έναντι αρνιού, καθώς έχει μικρότερη περιεκτικότητα σε (κορεσμένα) λιπαρά. Κατά την προετοιμασία του κρέατος προσθέστε ρίγανη, καθώς θεωρείται ότι μειώνει την παραγωγή νιτροζαμινών, που σχετίζονται με καρκινογένεση.

Αν πρόκειται να σερβίρετε ορεκτικά, προσέξτε τουλάχιστον τι θα τσιμπολογήσετε. Τα ψητά θαλασσινά (χταπόδι, γαρίδες, καλαμαράκια) και λαχανικά (ντομάτα, κολοκύθι, μελιτζάνα, πιπεριά) είναι σίγουρα καλές επιλογές. Συνοδέψτε με κάποιο ντιπ γιαουρτιού. Καλό θα ήταν, επίσης, να αποφύγετε να «τσιμπήσετε» την πέτσα από το αρνί/κατσίκι καθώς σουβλίζετε.

Πασχαλινό (μεσημεριανό) γεύμα

Ξεκινήστε το γεύμα με σημαντική ποσότητα σαλάτας, ραντισμένη με απαλό dressing, για να διασφαλίσετε ότι δεν θα χρειαστείτε τεράστια ποσότητα κρέατος για να χορτάσετε. Μη φοβηθείτε να χρησιμοποιήσετε ψωμί (ή αντίστοιχα ρύζι, πατάτες κ.ά.): θα σας βοηθήσει να χορτάσετε χωρίς να επιβαρυνθείτε υπερβολικές θερμίδες. Εξαίρεση βέβαια αποτελούν οι τηγανητές ή ογκρατέν πατάτες. Αφαιρέστε το ορατό λίπος από το κρέας της μερίδας σας και φροντίστε να σταματήσετε εγκαίρως, πριν νιώσετε δυσάρεστα από το υπερβολικό φαγητό. Προσοχή θέλει βέβαια και το κρασί: εκτός του ότι βελτιώνει περαιτέρω την όρεξη (άρα είναι πολύ εύκολο να μας ξεφύγει ο έλεγχος της ποσότητας που τρώμε), μας επιβαρύνει με αρκετές επιπλέον θερμίδες που συνήθως δεν υπολογίζουμε (~210 θερμίδες ανά 3 ποτηράκια).

Μετά τη μάχη

Για να μπορέσουμε να ελέγξουμε (έμμεσα) και τις επόμενες ημέρες, πρέπει οπωσδήποτε να προγραμματίσουμε ένα ελαφρύ δείπνο. Με τον τρόπο αυτό θα κατανείμουμε καλύτερα το φαγητό (και την όρεξή μας) μέσα στην ημέρα.

Την επομένη

Από εκεί και πέρα, το μεγάλο στοίχημα είναι να ξεφορτωθούμε τα περισσεύματα από το πασχαλινό τραπέζι. Συνήθως καταλήγουμε να τρώμε το αρνί μέχρι και 3-4 μέρες μετά την Κυριακή του Πάσχα. Καλό είναι, λοιπόν, τη Δευτέρα του Πάσχα να επικεντρωθούμε σε λαχανικά (με λίγο κρέας), φρούτα, γαλακτοκομικά και ψωμί ολικής άλεσης. Αυτό όμως που πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε είναι ότι πρόκειται για μια (ακόμα) μέρα γιορτής. Δεν χρειάζονται υπερβολές ή καταχρήσεις για να τη χαρούμε. Η διασκέδαση και η χαρά βρίσκεται στον απέναντί μας: φίλο, συγγενή ή γείτονα.

Με ειδική κυβερνητική πτήση θα έρθει το Άγιο Φως



Το Άγιο Φως θα ταξιδέψει και στο πιο απόμακρο χωριό ή νησί της Ελλάδας, μέσα σε μικρές ειδικά κατασκευασμένες λυχνίες.

Με ειδική κυβερνητική πτήση, υπό στοιχεία ΗAF 209 θα μεταφερθεί το Μ. Σάββατο το απόγευμα από τα Ιεροσόλυμα - μέσω Τελ Αβίβ - στην Αθήνα το Άγιο Φως. Κατά την άφιξη του στο Διεθνές Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» θα αποδοθούν τιμές αρχηγού Κράτους.

Το αεροσκάφος προβλέπεται να προσγειωθεί περίπου στις 18:30 και θα σταθμεύσει στη θέση V.I.P. Β 17. Θα ακολουθήσει με κάθε επισημότητα η τελετή υποδοχής, στην οποία μπορούν να παρευρίσκονται όσοι το επιθυμούν.

Η συγκέντρωση των πιστών θα γίνει έξω από την Πύλη 9 και λίγα λεπτά πριν την προσγείωση του αεροπλάνου, αφού περάσουν από το σχετικό έλεγχο ασφαλείας, θα τους επιτραπεί η είσοδος σε ειδικά περιφραγμένο χώρο, από όπου θα μπορέσουν να παρακολουθήσουν την τελετή.

Στη συνέχεια, με άλλες πτήσεις της AEGEAN AIRLINES και της OLYMPIC AIR, καθώς και με αεροσκάφη τύπου C 130 και ελικόπτερα της Πολεμικής Αεροπορίας, το Άγιο Φως θα ταξιδέψει και στο πιο απόμακρο χωριό ή νησί της Ελλάδας, μέσα σε μικρές ειδικά κατασκευασμένες λυχνίες.

Πασχαλινά έθιμα σε όλη την Ελλάδα

Το ελληνικό Πάσχα είναι μία από τις δημοφιλέστερες θρησκευτικές γιορτές και είναι πλούσιο σε παραδόσεις. Σε πολλές περιοχές της χώρας τα έθιμα που συνεχίζονται είναι πολλά και τα περισσότερα έχουν τις ρίζες τους στην Τουρκοκρατία (ή ακόμη και παλιότερα) και συνδέονται με σημαντικά γεγονότα του κάθε τόπου, που για τους κατοίκους του έχουν ξεχωριστή σημασία. Ο ιδιαίτερος αυτός τρόπος εορτασμού του Πάσχα κάνει το ταξίδι σε αυτούς τους τόπους αλησμόνητη εμπειρία

Οι χιλιάδες ρουκέτες που εκτοξεύονται στον Βροντάδο της Χίου, το  βράδυ της Ανάστασης, φωτίζουν εντυπωσιακά τον ουρανό.

Οι χιλιάδες ρουκέτες που εκτοξεύονται στον Βροντάδο της Χίου, το βράδυ της Ανάστασης, φωτίζουν εντυπωσιακά τον ουρανό.

Χίος: Πύρινη νύχτα


Στη Χίο η ανάσταση του Θεανθρώπου γιορτάζεται με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό. Τέτοιον ώστε οι ενορίτες της Παναγίας Ερειθιανής και του Αγίου Μάρκου, στο Βροντάδο, να φροντίζουν να κάνουν τη νύχτα - μέρα με τις χιλιάδες ρουκέτες τους. Το βράδυ της Ανάστασης, μόλις ψάλει ο παπάς το «Χριστός Ανέστη» μια καταιγίδα φωτιάς ξεσπάει ανάμεσα στις δύο ενορίες.

Οι σαϊτολόγοι φορούν συνήθως παραδοσιακές φορεσιές, αλλά σε πολλές  περιπτώσεις επιλέγονται πρόχειρα στρατιωτικά ρούχα. Απαραίτητο   αξεσουάρ  το κόκκινο γαρίφαλλο!

Οι σαϊτολόγοι φορούν συνήθως παραδοσιακές φορεσιές, αλλά σε πολλές περιπτώσεις επιλέγονται πρόχειρα στρατιωτικά ρούχα. Απαραίτητο "αξεσουάρ" το κόκκινο γαρίφαλλο!

Οι χιλιάδες φλεγόμενες ρουκέτες που εκτοξεύονται εκατέρωθεν φεγγοβολούν τον ολοσκότεινο ουρανό και δημιουργούν μια φαντασμαγορική ατμόσφαιρα. Το εντυπωσιακό αυτό θέαμα έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία, αλλά κανείς δεν γνωρίζει πώς ξεκίνησε, παρόλο που όλοι το παρακολουθούν μαγεμένοι πίσω από το συρματόπλεγμα που έχει τοποθετηθεί, προς αποφυγή τραυματισμών και ζημιών. Η προετοιμασία των ρουκετών είναι χρονοβόρα και ξεκινάει από το καλοκαίρι, τότε που οι νέοι των δύο ενοριών προετοιμάζουν το εκρηκτικό «κοκτέιλ» με κάρβουνο, νίτρο και θειάφι, και το τοποθετούν μέσα σε χάρτινους κυλίνδρους με φιτίλι. Από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στήνονται οι ξύλινες βάσεις από όπου θα εκτοξευθούν οι ρουκέτες (ρουκετοσύρτες ονομάζονται) και γίνονται κάποιες δοκιμαστικές βολές.

Περίπου στις 9 το βράδυ ξεκινάει ο ρουκετοπόλεμος, ο οποίος συνεχίζεται μέχρι τις 11 το βράδυ, με αυξανόμενη ένταση. Σταματάει για λίγο, μέχρι να πάνε οι πιστοί στην εκκλησία και ξαναρχίζει μόλις ψάλει ο παπάς το «Χριστός Ανέστη». Οι πιστοί που παρακολουθούν το θέαμα περιμένουν την «παύση πυρός» για να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Καλαμάτα: Μπουλούκια και Σαϊτες


Βγαλμένο από τη Μεσσηνιακή ιστορία και τους ηρωικούς αγώνες των κατοίκων της Καλαμάτας κατά των Τούρκων, είναι το διάσημο πλέον έθιμο του σαΐτοπόλεμου.

Σύμφωνα με την παράδοση, οι Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν τις σαΐτες για να αναχαιτίσουν το ιππικό των Τούρκων. Ο δυνατός θόρυβος και ο κρότος που προκάλεσαν τρόμαξαν τα άλογα τόσο πολύ που έριξαν κάτω τους αναβάτες τους και έφυγαν φοβισμένα. Οι σαΐτολόγοι προετοιμάζονται όλον τον χρόνο για εκείνη την ημέρα. Ετοιμάζουν τα χαρμάνια και γεμίζουν τους χαρτονένιους σωλήνες που θα σκάσουν την Κυριακή του Πάσχα.

Οι συμμετέχοντες χωρίζονται σε ομάδες των 10-15 ατόμων, οι οποίες διαθέτουν λάβαρο, σαλπιγκτή και επικεφαλής. Πολλοί από αυτούς φορούν παραδοσιακές στολές, ενώ οι υπόλοιποι προτιμούν πρόχειρα ρούχα και στρατιωτικές στολές. Με το σύνθημα της έναρξης οι σαΐτες ανάβουν και η εκκωφαντική φασαρία ξεσηκώνει το πλήθος που ζητωκραυγάζει. Οι σαΐτολόγοι αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο πάθος και ενθουσιασμό το συγκεκριμένο έθιμο, και εκφράζονται κάπως έτσι:

«Η μέση λυγίζει, τα γόνατα σπάνε, τα πόδια ψαλίδια, η πλάτη σκυμμένη, το κεφάλι χαμηλά, βλέμμα μακρινό, μυαλό σε έκσταση, χέρια φτερούγες». Η... νιρβάνα του σαϊτολόγου! Το έθιμο παλαιότερα αναβίωνε στο δημοτικό στάδιο του Μεσσηνιακού, όμως τα τελευταία χρόνια γίνεται στη Δυτική Παραλία (Παλιά Σφαγεία). Εκτός από την Καλαμάτα το έθιμο αναβιώνει στην Μεσσήνη και την Αιθαία.

Γύρω από την Καλαμάτα

Εκτός από τον σαϊτοπόλεμο κια τα πασχαλιάτικα έθιμα υπάρχουν αρκετά σημαντικά αξιοθέατα γύρω από την Καλαμάτα που μπορείτε να επισκεφθείτε με μια σύντομη αλλά απολαυστική βόλτα.

Στα βόρεια της Καλαμάτας βρίσκεται μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαιότητας, η Αρχαία Μεσσήνη, όπου υπάρχει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αρχαιολογικά πάρκα της Ελλάδος. Ιδρύθηκε τον 4ο π.Χ. και πήρε το όνομά της από την πριγκίπισσα Μεσσήνη, κόρη του βασιλιά Τρίοπα. Στον αρχαιολογικό της χώρο διατηρούνται σε καλή κατάσταση το θέατρο, το Εκκλησιαστήριο, το Ασκληπείο, το Ιερό της Δήμητρας και τον Διόσκουρων, η Οχύρωση κ.ά.

Το κάστρο της Κορώνης βρίσκεται νοτιοδυτικά της Καλαμάτας και είναι ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα κάστρα της Πελοποννήσου. Το αρχικό κτίσμα φτιάχτηκε κατά τους Βυζαντινούς χρόνους αλλά επεκτάθηκε σημαντικά το 1209 από τους Βενετούς.

Το κάστρο της Μεθώνης. Καταλαμβάνει ολόκληρη την έκταση στα νοτιοδυτικά της χερσονήσου και στη νότια πλευρά του υπάρχει οχυρωμένο νησάκι με οκταγωνικό πύργο. Στο εσωτερικό του κάστρου σώζονται ερείπια από σπίτια στα οποία κατοικούσαν βενετσιάνοι άρχοντες, το καλντερίμι που οδηγούσε στη λεγόμενη Πύλη της Θάλασσας και ο βυζαντινός ναός της Αγίας Σοφίας. Από την Πύλη της Θάλασσας ξεκινάει ο πλακόστρωτος δρόμος που οδηγεί στο οχυρωμένο νησάκι Μπούρτζι. Εδώ σφαγιάστηκαν το 1500 οι περισσότεροι άμαχοι της Μεθώνης, μετά την κατάληψη του οχυρού από τον σουλτάνο Βαγιαζήτ. Το Μπούρτζι χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες εποχές ως φυλακή.

Κέρκυρα: Οι Μπότηδες και το Μαστέλο


Η περίοδος του Πάσχα είναι ιδιαίτερη στο νησί των Φαιάκων και περιλαμβάνει ένα πλούσιο πρόγραμμα από εκδηλώσεις και έθιμα. Παραδόσεις βγαλμένες από την ιστορία του νησιού και επηρεασμένες από τη μακρά κατοχή των Ιταλών.

Η αρχή γίνεται την Κυριακή των Βαΐων, με τη μεγάλη λιτανεία του Σεπτού Σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνα και συνοδεία όλων των Φιλαρμονικών. Γίνεται από το 1630 σε ανάμνηση της απαλλαγής του νησιού από τη φοβερή πανώλη που το 1629 χτύπησε αλύπητα τους Κερκυραίους. Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής ξεκινά η περιφορά του επιβλητικού Επιταφίου από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στο Παλαιό Φρούριο. Μέχρι το βράδυ, όλες οι εκκλησίες έχουν βγάλει τους Επιταφίους τους, με τη συμμετοχή της μπάντας κάθε ενορίας. Τελευταίος βγαίνει ο Επιτάφιος της Μητρόπολης. Το έθιμο του τεχνητού σεισμού αποτελεί παράδοση για τον Ιερό Ναό της Παναγίας των Ξένων και αναπαριστά τον σεισμό που περιγράφεται στο Ιερό Ευαγγέλιο, ως επακόλουθο της Αναστάσεως του Κυρίου.

Στις 9 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα μαζί με το σκήνωμα του Αγίου. Μετά το τέλος της λιτανείας, ο Αγιος θα παραμείνει στη θύρα του, μέχρι την Τρίτη του Πάσχα για προσκύνημα. Το πρωί του Μ. Σαββάτου πραγματοποιείται η πρώτη Ανάσταση και όταν τελειώνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες πήλινα δοχεία (μπότηδες) γεμάτα νερό στους δρόμους, με μεγάλο κρότο.

Ενα άλλο έθιμο που αναβιώνει είναι το «Μαστέλο» (βαρέλι). Στην «Πίνια», το παλιό εμπορικό κέντρο, τοποθετείται ένα ξύλινο βαρέλι γεμάτο νερό, στολισμένο με μυρτιές. Οι περαστικοί καλούνται να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Οταν πλησιάζει η ώρα της πρώτης Ανάστασης, κάποιος πέφτει στο βαρέλι και παίρνει τα λεφτά, υπό τους ήχους της μπάντας.

Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Ανω Πλατεία και το θέμα είναι μοναδικό: τα παράθυρα των μεγάλων σπιτιών είναι ανοικτά, στολισμένα με χιλιάδες κεριά και από κάτω οι πιστοί παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας.

Πετροκέρασα Χαλκιδικής: Μοναδικό ιερό δικαίωμα


Το χωριό είναι το μοναδικό στον κόσμο που έχει το δικαίωμα να φιλοξενεί τμήμα του Τιμίου Σταυρού που έρχεται από τη Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Ορους. Το Τίμιο Ξύλο φιλοξενείται στην εκκλησιά του Προφήτη Ηλία από την Κυριακή των Βαΐων μέχρι τη Μεγάλη Δευτέρα και προσελκύει πλήθος πιστών που έρχεται εδώ για να προσκυνήσει και να παρακολουθήσει τις λειτουργίες που τελούνται στη Χάρη Του. Το έθιμο μετράει πάνω από 250 έτη ζωής και γίνεται σε ανάμνηση της σωτηρίας του χωριού από θανατηφόρα αρρώστια.

Λεωνίδιο: Ουρανός γεμάτος φως...


Το βράδυ της Ανάστασης ο ουρανός του Λεωνιδίου γεμίζει από φωτεινά αερόστατα, που ανεβαίνουν σε μεγάλο ύψος και γίνονται ένα με τα άστρα. Πρόκειται για ένα από τα εντυπωσιακότερα και πιο φαντασμαγορικά πασχαλιάτικα έθιμα της χώρας μας. Οι πιστοί των πέντε ενοριών του Λεωνιδίου έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα για εκείνη την κρίσιμη στιγμή, έχοντας ήδη κατασκευάσει τους εκατοντάδες «αφανούς», όπως λένε τα χάρτινα αερόστατα.

Μόλις οι ιερείς αναγγείλουν το «Χριστός Ανέστη» ανάβουν τις ποτισμένες με πετρέλαιο και λάδι «κολλημάρες» και περίπου 600 πολύχρωμα αερόστατα ανυψώνονται κατακλύζοντας τον ουρανό πάνω από την πόλη. Κάποια χάνουν τον δρόμο για τα ψηλά, καθώς μπλέκονται στα ηλεκτροφόρα ή καίγονται από τις υπερμεγέθεις «κολλημάρες».

Αυτοί που για οποιοδήποτε λόγο δεν καταφέρνουν να ανυψώσουν τους «αφανούς» τους «στιγματίζονται» και την επόμενη μέρα, μετά τις πασχαλινές ευχές, δέχονται τα πειράγματα των ανταγωνιστών τους. Κίνδυνος για φωτιά δεν υπάρχει αφού σύμφωνα με την παράδοση, όποιες και αν είναι οι καιρικές συνθήκες στο Λεωνίδιο, ο καιρός αλλάζει την ώρα της Ανάστασης, με νηνεμία και ένα ελαφρό δυτικό αεράκι που σπρώχνει τα αερόστατα προς τη θάλασσα. Σύμφωνα με μελετητές της τοπικής ιστορίας, το έθιμο έφεραν οι πολυταξιδεμένοι ναυτικοί του Λεωνιδίου, από τη μακρινή Κίνα και την Ιαπωνία.

Τυρός Αρκαδίας: Ο Ιούδας στην πυρά


Στον Τυρό Αρκαδίας θα δείτε και θα συμμετάσχετε σε μερικά από τα πιο όμορφα πασχαλινά έθιμα που βασίζονται περισσότερο στη ναυτική ζωή των Τσακώνων κατοίκων του. Τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ γίνεται η περιφορά των Επιταφίων στην παραλιακή οδό με φωταγωγημένα καΐκια και σκάφη να τους συνοδεύουν. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου αναβιώνει ένα μοναδικό έθιμο, το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα, από την ενορία της Μεταμόρφωσης της Σωτήρος. Σε μια πλωτή πλατφόρμα τοποθετούνται ξύλα και από πάνω τους κρέμεται ένα ανθρώπινο ομοίωμα. Στη συνέχεια μπαίνει το μπουρλότο από τους Τσάκωνες πυρπολητές και το ομοίωμα παραδίδεται στη φωτιά, με τη συνοδεία φαντασμαγορικών πυροτεχνημάτων και ισχυρών δυναμιτών. Τη νύχτα της Ανάστασης τα παιδιά ρίχνουν στη θάλασσα χιλιάδες κεριά που συμβολίζουν τις χαμένες ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων. Την Κυριακή του Πάσχα διοργανώνεται τσακώνικο γλέντι στην κεντρική πλατεία, με αρνιά, κρασί και χορό, ενώ διαβάζεται το Ευαγγέλιο στην τσακωνική διάλεκτο.

Σύρος: Δύο κόσμοι μαζί


Ο εορτασμός του Πάσχα στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων είναι ιδιαίτερος και ενώνει δύο θρησκευτικούς κόσμους, τον ορθόδοξο και τον καθολικό. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής οι καθολικοί επιτάφιοι από τις εκκλησίες των Ευαγγελιστών και του Αγίου Γεωργίου συναντώνται με τους ορθόδοξους από τους ναούς της Μητροπόλεως (Μεταμόρφωσης) του Αγίου Νικολάου και της Κοιμήσεως, μετά το τέλος της περιφοράς στην κεντρική πλατεία Μιαούλη. Ακολουθεί κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Μεγάλης Παρασκευής από τη χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.

Πάτμος: Αγιες παραστάσεις


Στο νησί της Αποκάλυψης το Πάσχα δεν θα μπορούσε να είναι τυπικό. Ο ηγούμενος και οι μοναχοί της ιεράς μονής Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου αναβιώνουν παραστάσεις από τη Βίβλο όπως το έθιμο του «Νιπτήρα» και του «Μυστικού Δείπνου». Η περιφορά της εικόνας του Νυμφίου ξεκινάει το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης και καταλήγει στην πλατεία Ξάνθου, όπου αναβιώνουν οι παραστάσεις του «Μυστικού Δείπνου» και του «Νιπτήρα» κατά το οποίο ο ηγούμενος της μονής βάζει ποδιά, ρίχνει τρεις φορές νερό στη λεκάνη και πλένει το δεξί πόδι των ιερέων-μαθητών. Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο και την Κυριακή του Πάσχα στις 3 το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η 2η Ανάσταση, όπου το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και ο ηγούμενος μοιράζει κόκκινα αβγά στους πιστούς.

Πάρος: Σκηνές των Παθών


Η περιφορά του Επιταφίου στην Μάρπησσα είναι ξεχωριστή και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς γίνονται αναπαραστάσεις από τη ζωή του Χριστού. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής η περιφορά του Επιταφίου κάνει δεκαπέντε στάσεις.

Σε καθεμία από αυτές φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Ορος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση.

Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου, το νησί γεμίζει από τα φώτα και τον θόρυβο των αμέτρητων πυροτεχνημάτων.

Φολέγανδρος: Η περιφορά της εικόνας


Λίγο πριν ξεκινήσει η Μεγάλη Εβδομάδα οι κάτοικοι της Φολεγάνδρου φροντίζουν τα σπίτια τους να είναι ασπρισμένα και καθαρά. Ο λόγος; Η περιφορά της εικόνας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που θα περάσει από το σπίτι τους, αλλά και κάθε σπίτι του νησιού. Η περιφορά της εικόνας διαρκεί τρεις ημέρες και μπαίνει σε όλα τα σπίτια του νησιού, μαζί με την πομπή των πιστών, για ευλογηθεί το σπίτι και να πάνε όλα καλά στους νοικοκύρηδες. Με την αποχώρηση της εικόνας από το σπίτι ακολουθεί κέρασμα και ανταλλαγή ευχών.

Λιβαδειά: Οι «Λάκκοι» του κεφιού


Την Κυριακή του Πάσχα η Λιβαδειά είναι σκεπασμένη από ένα σύννεφο καπνού καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, καθώς αναβιώνει το ρουμελιώτικο έθιμο των «λάκκων». Οι κάτοικοι της πόλης μένουν σχεδόν άγρυπνοι για να φτιάξουν τον «λάκκο» και πριν ακόμη ξημερώσει έχουν ετοιμάσει το σημείο και τον σωρό με τα κλαδιά. Ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας κάνει τον σταυρό του και ανάβει τη φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά. Το ψήσιμο και το γλέντι κρατούν μέχρι αργά το απόγευμα, συνοδεία τοπικής μουσικής και φυσικά άφθονου κρασιού. Στον δημοτικό «λάκκο», που στήνεται στην περιοχή της Κρύας, σερβίρονται δωρεάν σουβλιστό αρνί, μεζέδες και κρασί στους επισκέπτες και τους παρευρισκομένους, ενώ συμμετέχουν παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.

Σκιάθος: Στα πρότυπα του Αγίου Ορους


Οσοι βρεθείτε την περίοδο του Πάσχα στη Σκιάθο θα ζήσετε τις Αγιες Μέρες σε μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Ολόκληρη τν Μεγάλη Εβδομάδα το νησί περιβάλλεται από ένα πέπλο πένθους με τις καμπάνες να χτυπούν πένθιμα, ενώ οι ώρες που τελούνται οι λειτουργίες των εκκλησιών ακολουθούν το Αγιονορίτικο Τυπικό. Με ιδιαίτερη ευλάβεια τελείται η ακολουθία του Επιταφίου και η περιφορά του ξεκινάει στις 4 το πρωί, τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου. Οι Επιτάφιοι της Παναγίας και των Τριών Ιεραρχών συναντιούνται και περιφέρονται στα καλντερίμια του νησιού, με τον «προεξάρχοντα» (ή τελάλη) να απαγγέλλει δυνατά τους θρηνητικούς ψαλμούς και πίσω του να ψάλλουν οι πιστοί. Τα σπίτια είναι φωταγωγημένα και στις αυλές τους καίνε κεριά και λιβάνι. Η περιφορά συνεχίζεται σε ολόκληρο το νησί μέχρι τα ξημερώματα και κατόπιν επιστρέφουν στην εκκλησία όπου γίνεται η αναπαράσταση της «εις Άδου Καθόδου του Χριστού» και ψάλλεται το «άρατε πύλας» από τους ιερείς. Μετά το πέρας της λειτουργίας κανένας δεν πηγαίνει για ύπνο, αφού γίνονται οι τελευταίες ετοιμασίες πριν από την Ανάσταση.

Μέγαρα: Ο χορός της τράτας


Μεγάλο πανηγύρι στήνεται την Τρίτη του Πάσχα στην πλατεία της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Γαλιλαίου (ή Χορευταρά) στα Μέγαρα. Μετά τη θεία λειτουργία που τελείται στην εκκλησία στήνεται γλέντι με τα μέλη των Λαογραφικών Συλλόγων να χορεύουν τον Χορό της Τράτας. Χορεύεται αποκλειστικά από γυναίκες και πήρε το όνομά του από τη χαρακτηριστική κίνηση που κάνουν οι χορευτές και θυμίζει τράτα.

Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία και σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι ζήτησαν από τον Πασά να τους επιτρέψει να κτίσουν ένα εκκλησάκι. Ο πασάς έδωσε την άδεια, με την προϋπόθεση όμως να αρχίσουν το κτίσιμο της εκκλησίας το πρωί και να το τελειώσουν το βράδυ, διαφορετικά θα την γκρέμιζε και θα τους εκτελούσε όλους. Οι κάτοικοι κατάφεραν να τελειώσουν το κτίσιμο το μεσημέρι και την αφιέρωσαν στον Αγιο Ιωάννη τον Γαλιλαίο. Τότε οι κοπέλες άρχισαν να χορεύουν από τη χαρά τους και έτσι του δόθηκε και το προσωνύμιο «Χορευταράς».

Ναύπακτος: Επιτάφιοι με δάδες


Εκατοντάδες κόσμου συρρέουν στο παλιό λιμάνι για να δουν το φαστασμαγορικό θέαμα με τα πυροτεχνήματα, που ξεκινάει με την αποχώρηση των Επιταφίων της Ναυπάκτου. Οι Επιτάφιοι του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής, συναντώνται και περιφέρονται στα δρομάκια της πόλης, με πένθιμη υπόκρουση από τις καμπάνες. Θα καταλήξουν στο παλιό λιμάνι, που είναι στολισμένο για την περίσταση με έναν φλεγόμενο σταυρό στην είσοδό του και δεκάδες δάδες. Μόλις πάρουν τον δρόμο της επιστροφής, ανάβουν τα πυροτεχνήματα κάνοντας τη νύχτα-μέρα. Το έθιμο συνδέεται με την τουρκοκρατία και την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει την τουρκική ναυαρχίδα στον χώρο αυτό.

  • Λεωνίδας Τηνιακός
    Φωτογραφίες: Κλαίρη Μουσταφέλλου, Μάρω Κουρή, Στράτος Βογιατζής
  • ΕΘΝΟΣ, 30/03/2010