Η φτώχεια θέλει καλοπέραση!

Το φετινό Λακωνικόν Ημερολόγιο είναι αφιερωμένο στα πανηγύρια

• Του Γιαννη Κολοβου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 10 Iανoυαρίου 2010

• Λακωνικόν Ημερολόγιο 2010: Αφιέρωμα στις τοπικές γιορτές και πανηγύρια στη Λακωνία, εκδ. Ιδιομορφή, Σπάρτη, σελ. 255

«Μέσα στο κλίμα κρίσης που υφίσταται παγκοσμίως, εμείς ας κάνουμε τόπο στη χαρά και τη διασκέδαση. Αλλωστε, τι λέει ο λαός; “Η φτώχεια θέλει καλοπέραση!” …». Με αυτά τα λόγια, οι εκδ. «Ιδιομορφή», ένας δραστήριος εκδοτικός οίκος με έδρα τη Σπάρτη, προλογίζει το φετινό του ημερολόγιο. Βεβαίως, ο χαρακτηρισμός «ημερολόγιο» δεν αρκεί για να καλύψει αυτή την αξιοσέβαστη προσπάθεια συγκέντρωσης και παρουσίασης κειμένων, σπανίων φωτογραφιών, καταγραφής ενθυμήσεων και βιβλιογραφικής αποδελτίωσης που απαρτίζει τον τόμο.

Τα πανηγύρια γίνονται με αφορμή την εορτή κάποιου αγίου. Τέτοιες γιορτές ελάμβαναν χώρα και στην αρχαιότητα προς τιμήν κάποιου θεού ή ήρωα. Στην αρχαία Λακεδαίμονα υπήρχαν τα Κάρνεια, οι Γυμνοπαιδιές, τα Αθάναια, τα Κελευθύναια, τα Διονύσια. Και περνώντας από τις πανηγύρεις της «θεοφρούρητου» Μονεμβασίας φτάσαμε στην «εμποροπανήγυρι» του Μυστρά, του Γυθείου, στη γιορτή του «Αγιομάμα» στην Καστανιά, στην πανηγυρίστρα της Σκάλας.

Αν κρίνουμε από τα πανηγύρια στη Μάνη, η ένδεια των ανθρώπων και η ξεραΐλα της γης δεν αποτελούσαν αποτρεπτικούς παράγοντες για διασκέδαση, εμπόριο και παραγωγή πλούτου. Μάλλον αυτές οι εκδηλώσεις του λαϊκού πολιτισμού συνεισέφεραν σε όλα τα παραπάνω. Γιατί τα πανηγύρια ήταν έκφραση του θρησκευτικού συναισθήματος, εμπορική δραστηριότητα, ψυχαγωγία και παιχνίδι, κυκλοφορία ειδήσεων και ιδεών, τελετή μύησης και μετάβασης από την εφηβική ηλικία στην ενηλικίωση, έκφραση αλλά και αναίρεση της κοινωνικής ιεραρχίας: «Η μουσική από τις κιθάρες και τα βιολιά σχεδόν πνιγόταν από τις φωνές των κοριτσιών και των νεαρών που καθώς χορεύανε τραγουδούσαν», αναφέρει ο περιηγητής Edward J. Morris, γράφοντας για τον Μυστρά.