Πάσχα των Ελλήνων με τα χρώματα της παράδοσης

Από τη Μακεδονία έως την Κρήτη και από την Πάτμο έως τη Ζάκυνθο, κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με το δικό της τρόπο

• Του Γιώργου Βαϊλάκη, ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 12/4/2012

Είναι η σημαντικότερη γιορτή της χριστιανοσύνης κατά τη διάρκεια της οποίας πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα ζωντανεύουν πάντοτε με ξεχωριστή λαμπρότητα και κατάνυξη. Αλλά και μία μοναδική θρησκευτική γιορτή που περιλαμβάνει όλα τα συναισθήματα: την αγωνία, τον πόνο και τη θλίψη των Παθών και της Σταύρωσης, μαζί με τη συγκίνηση, τη χαρά και την αισιοδοξία που φέρνει η Ανάσταση. Ετσι, για ακόμα μία χρονιά από τη Μακεδονία και την Κρήτη μέχρι την Πάτμο και τη Ζάκυνθο κάθε γωνιά της Ελλάδας γιορτάζει το Πάσχα με το δικό της τρόπο, με έντονα τα χρώματα της παράδοσης. Με ένα κόκκινο πανί, που συμβολίζει το αίμα του Χριστού, απλωμένο στο μπαλκόνι ή το παράθυρο, ξεκινούν τη Μεγάλη Πέμπτη στη Μακεδονία οι προετοιμασίες για τη βραδιά της Ανάστασης, ενώ την ίδια ημέρα βάφουν τα κόκκινα αυγά.

Στη Θάσο διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο «Για βρέξ' Απρίλη μ'», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα - ένας τελετουργικός χορός με συνοδεία τραγουδιού, κατά τον οποίο γίνεται επίκληση για τη ζωoδότρα ανοιξιάτικη βροχή.

Στην Αράχωβα, ανήμερα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου την οποία συνοδεύουν περί τα πεντακόσια άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα με τις εκδηλώσεις να περιλαμβάνουν και κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας.

Στο Λεωνίδιο, το βράδυ της Ανάστασης ο ουρανός γεμίζει από φωτεινά αερόστατα, τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας.

Στην Καλαμάτα, αναβιώνει ένα έθιμο που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών»: Οι διαγωνιζόμενοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε... σαϊτοπόλεμο, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.

Η Σύρος, πάλι, βιώνει το Πάσχα με ιδιαίτερο τρόπο: Οι δύο θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν συγχρόνως με τους επιτάφιους των Καθολικών και τους επιτάφιους των Ορθοδόξων να συναντώνται στην κεντρική πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση.

Στην Πάρο, στη Μάρπησσα, η περιφορά του Επιταφίου συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των επισκεπτών του νησιού. Ακολουθεί πλήθος κόσμου ψάλλοντας στα δρομάκια του χωριού. Στη διαδρομή αυτή, μπορεί κανείς να θαυμάσει τις «Αναπαραστάσεις από τα Πάθη του Χριστού», όπου μικροί και μεγάλοι ντυμένοι Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν εκπληκτικά σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Ορος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση.

Απ' την άλλη, στην Κύθνο, το πιο επιβλητικό έθιμο του νησιού είναι αυτό της «Κούνιας». Την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μία κούνια στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Μάλιστα, αυτός ή αυτή που θα κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για... γάμο!

Στη Σίφνο την Μ. Πέμπτη ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής» -πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών- στολισμένα με κόκκινα αυγά. Κατά την εσπερινή ακολουθία, όταν ο παπάς διαβάσει το έκτο ευαγγέλιο, οι νέοι και οι νέες φεύγουν από την Εκκλησία για να ανάψουν τα καντήλια των ξωκλησιών.

Στη Ζάκυνθο, η περιφορά του Επιταφίου, σύμφωνα με παμπάλαιο τοπικό έθιμο, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μ. Σαββάτου. Με την ανατολή του ηλίου ο δεσπότης αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια, ενώ από το καμπαναριό πετούν στο δρόμο πήλινα δοχεία, όπως και όλοι οι κάτοικοι του νησιού από τα παράθυρά τους.

Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό έθιμο που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Αρχικά, οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου, ωστόσο, αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες και βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι!

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, τη Μ. Πέμπτη γίνεται αναπαράσταση του «Μυστικού Δείπνου» σε κεντρική πλατεία της χώρας.

Στην Κρήτη, πριν από την Ανάσταση, μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στο προαύλιο της Εκκλησίας. Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή τοποθετούν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας. Ωσπου, τη στιγμή που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη», του βάζουν μια μεγάλη φωτιά. Και η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα...